Bilindiği üzere, 1 Temmuz 2012’de yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Ticaret Şirketleri” bölümünün “Genel Hükümler” kısmında Şirketler Topluluğu hükümleri düzenlenmiştir.

Buna göre şirketler topluluğunda, hakim şirket ve bağlı şirket olmak üzere iki ayrı şirket söz konusu olup; hakim şirketin hakimiyeti doğrudan veya dolaylı olarak meydana gelebilmekte ve oy haklarının çoğunluğuna sahip olunması hakimiyet anlamına gelebildiği gibi, oy çoğunluğu olmaksızın şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkı da hakimiyet göstergesi olarak belirlenmektedir.

Ayrıca bir sözleşme veya başka bir yolla hakimiyet kurulması hali de hakim şirket tanımında yer almaktadır. Bunlardan herhangi biri yoluyla doğrudan veya dolaylı hakimiyet kurulması halinde, hakimiyet kuran hakim (ana) şirket, üzerinde hakimiyet kurulan bağlı (yavru) şirket olarak adlandırılacaktır. Yabancı sermayeli şirketler açısından, hakim veya bağlı şirketlerden en az birinin merkezinin Türkiye’de olması, şirketler topluluğu hükümlerinin uygulanması için yeterli olacaktır.

Hem hakim, hem de bağlı şirket tanımları esasen ticaret şirketleri için yapılmış olmakla birlikte, Şirketler Topluluğu’nun hakimi açısından teşebbüsler de Kanun’un 195/5. maddesi ile kapsama alındığından topluluk hakiminin ticaret şirketi dışında bir vakıf veya benzeri bir kuruluş veya gerçek kişi dahi olması (teşebbüs olarak nitelendirilmesi şartıyla) mümkün olabilecektir.

Kanun’un 199/1. maddesi uyarınca, “Bağlı şirketin yönetim kurulu, faaliyet yılının ilk üç ayı içinde, şirketin hakim ve bağlı şirketlerle ilişkileri hakkında bir rapor düzenler.” Bu raporda, şirketin geçmiş faaliyet yılında hakim şirketle, hakim şirkete bağlı bir şirketle, hakim şirketin yönlendirmesiyle onun ya da ona bağlı bir şirketin yararına yaptığı tüm hukuki işlemlerin ve geçmiş faaliyet yılında hakim şirketin ya da ona bağlı bir şirketin yararına alınan veya alınmasından kaçınılan tüm diğer önlemlerin açıklaması yapılır. Aynı maddenin 4. bendinde düzenlenen Hakim Şirket Raporundan farklı olarak Bağlılık Raporunun hazırlanması için herhangi bir talebe ihtiyaç bulunmamakta, Bağlılık Raporu her yıl düzenli şekilde hazırlanması zorunlu bir rapor şeklinde düzenlenmektedir.

Bağlı şirket raporunun Hakim Şirket lehine / Bağlı Şirket aleyhine yapılan işlem varsa raporlanması, kayıp oluşması halinde denkleştirilmesi, grup menfaati için Bağlı Şirket menfaatinden vazgeçilmesi riskinin olumsuz sonuçlarını Bağlı Şirket lehine giderilmesi, bu suretle; azınlık hissedarların, tedarikçilerin, alacaklıların, işçilerin korunması amacıyla;

• Anonim şirketlerde yönetim kurulu, limited şirketlerde müdürler tarafından,
• Faaliyet dönemi takvim yılı olan bir bağlı şirkette bir sonraki yılın Mart ayı sonuna kadar,
• Tescil ve ilana tabi olmaksızın

hazırlanması gerekmektedir.

Raporun konusunu bağlı şirketin geçmiş faaliyet yılında ;

• Hakim şirketle yaptığı hukuki işlemler,
• Hakim şirkete doğrudan veya dolaylı bağlı bir şirketle yaptığı hukuki işlemler,
• Hakim şirketin yönlendirmesiyle Hakim Şirket yararına veya Hakim Şirkete bağlı bir şirketin yararına yaptığı tüm hukuki işlemler,
• Hakim şirketin ya da ona bağlı bir şirketin yararına alınan veya alınmasından kaçınılan tüm diğer önlemler

teşkil etmektedir.

Bağlılık raporunun hazırlanması zorunludur. Kanun’un 562/3. maddesi uyarınca, Bağlılık Raporunun hazırlanmaması veya Kanun’da belirtilen niteliklere uymaksızın düzenlenmesi halinde, bağlı şirket yönetim kurulu (veya ilgililer) 200 günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır.

YTTK’nın 199. maddesinin 4. fıkrasında yer alan “Hakim Şirket Raporu” isteğe bağlı olarak (yani talep gelmesi halinde) hazırlanacaktır. “Bağlı Şirket Raporu” hazırlamak kanunen zorunlu iken, “Hakim Şirket Raporu” hazırlanması kanunen zorunlu olmayıp ancak herhangi bir yönetim kurulu üyesinin talep etmesi halinde düzenlenmesi zorunlu hale gelen bir rapordur.

Hakim şirketin her yönetim kurulu üyesi, yönetim kurulu başkanından;

Bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığıyla ilgili durumları ile üç aylık hesap sonuçları,

• Hakim şirketin bağlı şirketlerle yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri,
• Bağlı şirketlerin birbirleriyle yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri,
• Hakim ve bağlı şirketlerin pay sahipleri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri

hakkında, özenli, gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap verme ilkelerine göre düzenlenmiş bir rapor hazırlattırıp yönetim kuruluna sunmasını ve bunun sonuç kısmının yıllık rapor ile denetleme raporuna eklenmesini isteyebilecektir.

Bağlı şirketler, red için yoruma yer bırakmayacak açıklıkta bir haklı sebebin varlığını ispat edemedikleri takdirde, bu raporun hazırlanması için gerekli olan bilgi ve belgeleri hakim şirketin bu işle görevlendirilen uzmanlarına vermekle yükümlü tutulmuşlardır. İstemde bulunan yönetim kurulu üyesi, bunu bir üçüncü kişinin yararlanması amacıyla yapmışsa bunun sonuçlarından sorumlu tutulacaktır.

Bağlı şirket raporları hazırlanırken mevcut transfer fiyatlandırması raporlarındaki bilgilerden yararlanılabilir. Ancak ilişkili işlem kapsamı açısından Bağlı Şirket Raporu alınan/alınmayan önlemleri de dikkate aldığı için çok daha kapsamlıdır ve ayrıca “ilişkili kişi” / “bağlılık” tanımları da her iki rapor hazırlığı açısından farklı değerlendirilmelidir. Bu nedenle, Bağlı Şirket Raporu hazırlanırken transfer fiyatlandırması belgelendirme çalışmalarına ilaveten hukuki işlem ve önlemler ile ilgili ek çalışma ve değerlendirmelerin de yapılması gereklidir.

Yıllık Faaliyet Raporu için asgari içerik belirlenmiştir, ancak Bağlı Şirket Raporu için henüz herhangi bir asgari içerik ve kullanılması zorunlu tutulan bir format düzenlemesi yoktur. Her şirketin kendi özel durumlarına uygun format hazırlanarak kullanılması önerilir. Bağlılık Raporu ile Transfer Fiyatlandırması Raporu’nun ilgilileri farklı olsa da içerik ve sonuçları itibariyle bu iki raporun birbirine uygun olması zorunludur. Uygulamada 2007 yılından bu yana transfer fiyatlandırması amacıyla hazırlanan raporlar, bağlılık raporları için de hazır bir altyapı olarak değerlendirilebilecek ve bağlılık raporları mevcut transfer fiyatlandırması raporları kullanılarak hazırlanabilecektir. Ancak işlemler listesi açısından Bağlılık Raporu daha kapsamlı olduğundan ve ilişkili kişi tanımı da hakim-bağlı şirket tanımından farklı olduğundan, buna ilişkin ek çalışma ve uyarlama yapılması zorunlu olacaktır.